تلرانس های هندسی – مهم ترین تفاوت های استاندارد ASME 14.5 ورژن 2009 و 2018
استاندارد ASME Y14.5 که از طرف انجمن مهندسان آمریکا (American Society of Mechanical Engineering) منتشر می شود، استانداردهایی را حول موضوع تلرانس گذاری هندسی در نقشه های مهندسی و نحوه استفاده از آنها در طراحی، ساخت و کنترل بیان می کند. همانند سایر استانداردهای مطرح، هر چند سال یکبار با توجه به شرایط جدید و تجربه ها کسب شده، یک نسخه به روز شده از این استاندارد منتشر می شود که حاصل بحث و گفتگو و استفاده از تجربه اهالی صنعت می باشد.
جدیدترین نسخه استاندارد ASME 14.5 مربوط به سال 2018 است که 9 سال پس از نسخه قبلی (که مربوط به سال 2009 بود) منتشر می شود. با توجه به اینکه اکثرا صنعت گران به نسخه قبلی عادت کرده اند، درک تفاوت های موجود بین نسخه قبلی و نسخه جدید و استفاده از قواعد جدید اهمیت بالایی دارد.
در این مقاله از ویکی مکانیک به بررسی مهم ترین تفاوت هایی که در نسخه 2018 نسبت به نسخه 2009 به وجود آمده می پردازیم.
افزایش تعداد صفحات استاندارد ASME Y14.5
اولین تفاوت چشمگیر (هر چند خیلی جالب و فنی نیست!) افزایش تعداد صفحات از 214 به 226 است. البته حجم مطالب به هیچ عنوان افزوده نشده. اما تصاویر بین هر فصل، به انتهای فصل منتقل شده و به همین دلیل در اندازه بزرگتر و کیفیت بالاتر قرار گرفته و باعث می شود جزئیات، ساده تر دیده شوند. به همین دلیل تعداد صفحات استاندارد 2018 بیش از 100 صفحه افزایش پیدا کرده.
خداحافظی با دو سیمبل از 14 سیمبل
این مهم ترین و چشم گیر ترین تفاوت نسخه 2018 با 2009 است. نسخه 2009، چهارده سیمبل اصلی برای نمایش تلرانس ارائه می کرد. اما در نسخه 2018 دو تا از این سیمبل ها حذف شده: تلرانس هم مرکزی یا Concentricity و تلرانس تقارن یا Symmetry .
استفاده از این دو تلرانس معمولا با دردسرهایی همراه بود و به همین خاطر هم بسیار کمتر از این تلرانس ها استفاده می شود. مثلا برای کنترل هم مرکزی، معمولا تلرانس هایی مانند Location و Runout به خوبی می توانند ما را به مقصود برسانند.
به نظر می رسد حذف این دو تلرانس، یک گام مثبت از سوی ASME بود که از برخی اتفاقات گیج کننده جلوگیری کرد.
یک تغییر خوشحال کننده برای مسئولین کنترل
تصویر زیر را در نظر بگیرید. فرض کنید صفحه تخت زیرین به عنوان صفحه مبنا انتخاب شده است. برای کنترل قطعه، پوزیشن این صفحه باید به درستی ثابت شود. حالا اگر صفحه مبنا یک تیزی (rock) به شکل زیر داشته باشد، آن را می توان در پوزیشن ها متفاوتی ثابت کرد که همه این حالت ها هم طبق استاندارد ASME (البته تا قبل از نسخه 2018 !) کاملا صحیح هستند. این موضوع باعث ایجاد خطا می شود. ممکن است برخی قطعات سالم رد شوند یا برخی قطعات معیوب تایید شوند.
در استاندارد 2018 تدبیری اندیشیده شده که مورد استقبال فعالین بخش کنترل قطعات هم قرار گرفته.
قطعه باید به صورتی قرار بگیرد که کمترین فاصله بین فیچر مبنا و هندسه ایده آل وجود داشته باشد. شاید تا قبل از پیشرفت تکنولوژی، اعمال کردن این موضوع دشوار بود. اما در حال حاضر با استفاده از CMM به راحتی می توان این استاندارد را پیاده کرد.
افزوده شدن پروفایل دینامیک
تا پیش از این، هنگامی که یک فیچر با سایز تلرانس گذاری می شد، فرم و سایز آن یک ناحیه یکسان تلرانسی داشتند.
حالا و از نسخه 2018 مربوط به استاندارد تلرانس گذاری، می توان با استفاده از پروفایل دینامیک، تلرانسی اعمال کرد که صرفا فرم و شکل فیچر را کنترل کند. در نتیجه اگر در یک قطعه قصد داشته باشید فرم یک بخش، بدون در نظر گرفتن سایز آن در محدوده تلرانسی خاصی باشد، می توانید از پروفایل دینامیک استفاده کنید.